Układ immunologiczny - jak działa?

23.09 przywitaliśmy jesień – być może to właśnie dlatego powrót do rozmów ze znaną nam wszystkim dobrze dietetyczką Sandrą Kanią, prowadzącą swój gabinet w Raciborzu na Śląsku, rozpoczynamy od tematu odporności oraz wszystkiego tego, co z nią związane!

Dlaczego to właśnie jesienią i zimą większość z nas przypomina sobie o układzie immunologicznym? W dużej mierze przez zwiększone ryzyko „złapania” przeziębienia – które bardzo często uniemożliwia nam wykonywanie codziennych obowiązków. Sporym kłopotem dla niektórych z nas jest też chorowanie dzieci w okresie jesienno-zimowym – które, uczęszczając na zajęcia do szkoły i przedszkola, niejednokrotnie zarażają siebie nawzajem.

Jak to jest z tą odpornością? Jak działa układ immunologiczny i co powinniśmy dla niego zrobić, aby służył nam jak najlepiej? Czy dbanie o odporność musi wiązać się z zakupem różnego typu suplementów, a może w roli remedium na przeziębienia sprawdzi się prosta, zdrowa i przemyślana dieta? Oddajemy głos Sandrze Kani!

- Cześć, Sandro. Bardzo miło nam Cię ponownie gościć! Czy mogłabyś wyjaśnić Nam czym w zasadzie jest odporność?

- Cześć! Dziękuję za zaproszenie. Swoim Pacjentom mówię o odporności jak o kamizelce ochronnej – pierwszym filarze, na który natrafiają chcące dostać się do wnętrza organizmu wirusy i bakterie. To system obronny naszego organizmu, złożony między innymi z elementów, w których powstają komórki odpornościowe – a więc ze szpiku kostnego, węzłów chłonnych, śledziony, grasicy, grudek limfatycznych, migdałków.

- Jakie funkcje pełni układ immunologiczny? Czy skupia się wyłącznie na odporności czy też działa wielotorowo?

- To naturalne, że układ immunologiczny kojarzy się nam z odpornością – rzeczywiście, chroni nas przed wnikaniem czynników zakaźnych do wnętrza organizmu, zwalcza drobnoustroje, kiedy znajdą się już w środku oraz przystosowuje metabolizm do obrony. Jednak układ immunologiczny to nie tylko zapobieganie i ochrona, ale także budowanie tak zwanej „pamięci immunologicznej”, która pozwala na szybką odpowiedź organizmu w momencie, kiedy dochodzi do zakażenia takim patogenem, z którym kiedyś nasz organizm miał już do czynienia.

- Czy odporność dzieci i dorosłych różni się od siebie? Czy dwulatek może mieć inną odporność od ośmiolatka? Od czego konkretnie zależy nasza odporność?

- Oczywiście – odporność jest mechanizmem kształtującym się od pierwszych dni życia. Nie trzeba być lekarzem, by zauważyć, że dzieci chorują znacznie częściej od dorosłych. Dlaczego tak się dzieje? Otóż – aby nabyć odporność – musimy najpierw zachorować. Nie ma innej drogi. Mechanizmy przeciwciał tworzących pamięć immunologiczną muszą nauczyć się, że dana bakteria jest zła. Nie da się tego zrobić bez zachorowania i wyzdrowienia. Podczas pierwszego kontaktu z patogenem nasza odporność jeszcze nie wie, że wpuszcza do organizmu „coś złego”, jednak za drugim i trzecim razem – tworzy już pamięć, dzięki czemu przeciwciała reagują szybciej. To naturalne, że z wiekiem stajemy się coraz bardziej odporni – co ciekawe, kondycja naszego układu immunologicznego zależy nie tylko od genów, ale i tego z jakimi alergenami i wirusami mieliśmy kontakt przez całe życie.

- Dlaczego tak wiele dzieci choruje w momencie, kiedy rozpoczyna się rok szkolny czy przedszkolny?

- To właśnie w wyniku „spotkania się” większej ilości patogenów w jednym miejscu pojawia się wyższe ryzyko zachorowania. To normalne, że w środowisku domowym chorujemy rzadziej – ponieważ zwykle mamy w nim do czynienia z maksymalnie kilkoma, a nie kilkunastoma osobami. Ze względu na kontakt z większą liczbą osób niż w rodzinie – organizm dziecka jest częściej „atakowany”, a liczne zachorowania wynikają z faktu, że nie zawsze wie on w jaki sposób mógłby się obronić.

- Część z nas podchodzi dosyć sceptycznie do podawania dzieciom suplementów na odporność. Jak zatem wzmocnić ją naturalnymi sposobami?

- Przede wszystkim, suplementy na odporność dedykowane najmłodszym (takie jak witamina C czy D) są absolutnie bezpieczne – o ile podajemy je dziecku zgodnie z zamieszczonymi na etykiecie wskazaniami producenta. Dobrze jest skonsultować się z pediatrą w kwestii doboru suplementów (zarówno dla siebie, jak i dla dzieci) – tak, aby maksymalnie dopasować je pod określone potrzeby. Jeśli chodzi o naturalne sposoby na odporność – nie wszyscy z nas zdają sobie sprawę jak ważną rolę odgrywa tu zdrowa i przemyślana dieta, nie tylko z dużą ilością owoców i warzyw, ale także… pełnowartościowego białka! To właśnie białko jest ważnym budulcem naszych mięśni, narządów oraz - co istotne - przeciwciał – dlatego jeśli codzienne dieta nie będzie w nie bogata, prawdopodobnie nawet najlepsze suplementy niewiele zdziałają w kwestii poprawy naszej odporności na co dzień.

- Czy są takie produkty spożywcze, które „niszczą” naszą odporność? Czego powinniśmy unikać?

- Tak, są – mowa oczywiście o nasyconych kwasach tłuszczowych i konserwantach, które mogą powodować zaburzenia odporności. Negatywne działanie przede wszystkim obecnych w wielu produktach konserwantów można zauważyć chociażby po narastającej ilości alergii u coraz młodszych dzieci. Tak – alergia to także sygnał organizmu, że nasza odporność nie pracuje w sposób prawidłowy.

- Czy witamina C nadal uznawana jest za „must have” na odporność? A może dzisiaj mamy znacznie więcej możliwości?

- Witamina C słynie ze swoich właściwości zwalczających wolne rodniki. Jest bardzo silnym antyoksydantem i rzeczywiście bardzo dobrze radzi sobie we wspomaganiu odporności – choćby przez uszczelnianie naczyń krwionośnych. Jednak suplementowanie czy przyjmowanie w pożywieniu „królowej witamin” to niejedyny sposób na zniwelowanie ryzyka zachorowań na przeziębienie i grypę – nie powinniśmy zapominać też o regulującej funkcje układu odpornościowego witaminie D3, kiszonkach, naturalnych produktach probiotycznych czy tych bogatych w cynk. Korzystne dla naszej odporności są też ryby takie jak łosoś, makrela czy tuńczyk – ze względu na wysoką zawartość cennych kwasów omega 3.

- Co – prócz wdrożenia zdrowej, ekologicznej diety – możemy zrobić dla swojego układu immunologicznego?

- Nie tylko zdrowa dieta, ale i cały nasz styl życia, ma wpływ na to w jakiej formie pozostanie układ immunologiczny. Przede wszystkim powinniśmy o siebie zadbać – mowa tu nie tylko o aktywności fizycznej, ruchu na świeżym powietrzu czy tak zwanym „hartowaniu” (na przykład poprzez spacery podczas fatalnej pogody), ale także znajdowanie czasu na odpoczynek, czas dla siebie, odpowiednią ilość snu. Warto przeanalizować swoją dietę i zastanowić się czy dostarczamy w niej organizmowi właściwe ilości witaminy C, D, kwasów omega 3 i 6. Jeśli dojdziemy do wniosku, że – z różnych przyczyn – nie jesteśmy w stanie przyjmować ich z pożywieniem, uzupełniajmy braki wysokiej jakości suplementacją, zakupioną oczywiście w zaufanych sklepach ze zdrową żywnością i suplementami.

- Jakie konkretnie suplementy polecasz swoim Pacjentom na czas jesieni i zimy – zarówno dla dorosłych, jak i dzieci?

- Zawsze jest to wspomniana wyżej witamina C oraz D, a także kwasy omega 3 – dostępne także w formie tranu. Przed rozpoczęciem suplementacji warto jednak poznać swój aktualny poziom tej witaminy – poprzez badanie krwi – ponieważ jej nadmiar, zamiast nam pomóc, może niestety zaszkodzić. W domowej spiżarce na czas wzmożonych zachorowań sprawdzą się także probiotyki – ponieważ to właśnie stan naszych jelit jest silnym generatorem reakcji odpornościowych w organizmie. Jeśli nie chcemy sięgać po probiotyki w formie suplementów – wybierzmy zdrowe produkty spożywcze, takie jak kefir, kombuchę, kimchi czy pikle.

- Co podawać dzieciom na pierwsze i drugie śniadanie, obiad, deser oraz kolację, aby naturalnie wspierać odporność najmłodszych?

- Przykładowym jadłospisem na jeden dzień dla dziecka może być owsianka na ciepło z mlekiem, malinami i orzechami włoskimi na pierwsze śniadanie, kanapka z wysokiej jakości wędliną i warzywami w formie drugiego śniadania (dobrze jest dołączyć do niej także owoc). Ciekawą propozycją domowego obiadu na czas jesieni może okazać się zupa krem z dyni z ziarnami słonecznika i olejem lnianym oraz kasza jaglana z gulaszem i surówką z kiszonej kapusty. Do obiadu dodajemy oczywiście wartościowy napój – na przykład niesłodzony kompot. Na deser proponuję koktajl owocowy na kefirze, a na kolację – pastę z twarogu i łososia z kiełkami z rzodkiewki.

- Jak dbać o odporność dzieci przez cały rok, a nie tylko w sezonie jesień / zima? Co robić, co wdrożyć – co podawać, a czego nie?

Jeśli chodzi o wspieranie układu immunologicznego, nie da się tego zrobić „na zapas”, dlatego niesłuszne jest podawanie leków czy suplementów z wyprzedzeniem. Tego typu działanie nie tylko nie przyniesie nam korzystnych rezultatów, ale także może nam zaszkodzić – dlatego o odporność należy dbać cały czas, na bieżąco. Bardzo często, gdy u dziecka pojawia się stan podgorączkowy – od razu podajemy mu lek, tłumiąc tym samym pracującą odporność. Podwyższona temperatura to nic innego jak odpowiedź immunologiczna, która daje nam znać, że odporność ruszyła do walki. Warto też nauczyć dziecko właściwych nawyków – zasłaniania ust podczas kaszlu, mycia rąk po wytarciu nosa czy skorzystaniu z toalety. Co ważne – jeśli musimy podać dziecku antybiotyk czy inny silny lek, zadbajmy o ochronę flory bakteryjnej jelit. Nasza flora również zbudowana jest z bakterii – tych pozytywnych – jednak antybiotyk tego nie wie i niszczy je wszystkie, dlatego tak ważne jest, aby pozwolić jelitom się zregenerować.

- Sandro, bardzo dziękuję Ci za tę rozmowę! Jestem przekonana, że wielu Czytelników naszego bloga, zaczerpnie z niej wiele dobrego dla siebie!

- Dziękuje serdecznie!